Nên mở công ty hay hộ kinh doanh? Lựa chọn nào tối ưu nhất

Nên mở công ty hay hộ kinh doanh? Đây là câu hỏi khiến nhiều người khởi nghiệp băn khoăn khi bắt đầu kinh doanh. Việc lựa chọn đúng loại hình sẽ giúp doanh nghiệp hoạt động thuận lợi, tiết kiệm chi phí và đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật. Trong bài viết này, Kế toán Tâm Minh sẽ cùng phân tích chi tiết ưu nhược điểm của công ty và hộ kinh doanh, giúp bạn dễ dàng đưa ra quyết định phù hợp với mô hình hoạt động của mình.

Nên mở công ty hay hộ kinh doanh? Tư cách pháp nhân

Khi bắt đầu kinh doanh, nhiều người băn khoăn không biết nên mở công ty hay đăng ký hộ kinh doanh cá thể. Sự khác biệt lớn nhất giữa hai hình thức này nằm ở tư cách pháp nhân

Tư cách pháp nhân của công ty

Công ty là tổ chức kinh tế được nhà nước công nhận là có tư cách pháp nhân, nghĩa là công ty có quyền hoạt động, tồn tại độc lập trước pháp luật, có tài sản riêng biệt và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của chính mình. Công ty có thể đứng ra ký kết hợp đồng, tham gia giao dịch, kiện tụng và chịu trách nhiệm trước pháp luật, độc lập với cá nhân chủ sở hữu. Tư cách pháp nhân này giúp công ty hoạt động chuyên nghiệp, nâng cao uy tín, dễ dàng mở rộng quy mô và thu hút đầu tư.

Tư cách pháp nhân của hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh là một loại hình kinh doanh cá thể, không có tư cách pháp nhân. Hộ kinh doanh không có tài sản riêng biệt, tài sản của hộ gắn liền với tài sản của cá nhân chủ hộ và chủ hộ phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình nếu kinh doanh xảy ra rủi ro. Hộ kinh doanh chịu sự quản lý hành chính, đơn giản hơn về thủ tục, thích hợp với các quy mô nhỏ, vốn ít, kinh doanh tại địa phương.

Lựa chọn phù hợp 

Khi lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp, việc xác định tư cách pháp nhân và khả năng bảo vệ tài sản cá nhân là yếu tố quan trọng nhất. Nếu bạn muốn kinh doanh với quy mô lớn, có kế hoạch phát triển bền vững và lâu dài, đồng thời mong muốn bảo vệ tài sản cá nhân tránh khỏi rủi ro phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thành lập công ty là lựa chọn tối ưu nhất. Công ty, đặc biệt là công ty trách nhiệm hữu hạn, là một pháp nhân độc lập được pháp luật công nhận. Công ty có tài sản riêng biệt, tách bạch hoàn toàn với tài sản cá nhân của các thành viên hoặc cổ đông. 

Ngược lại, nếu bạn kinh doanh nhỏ lẻ, quy mô gia đình, có vốn ít và mong muốn đơn giản hóa thủ tục hành chính, hộ kinh doanh cá thể là lựa chọn phù hợp. Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân, nghĩa là chủ hộ phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân về mọi hoạt động của hộ kinh doanh. Mặc dù có rủi ro cao hơn về mặt trách nhiệm tài chính, nhưng hộ kinh doanh có thủ tục đăng ký nhanh chóng, chi phí thấp và ít phải tuân thủ quy định pháp lý phức tạp hơn, rất phù hợp với hoạt động kinh doanh nhỏ như cửa hàng tạp hóa, quán ăn hoặc dịch vụ gia đình.

Nên mở công ty hay hộ kinh doanh? Số lượng lao động

Khi quyết định mở công ty hay hộ kinh doanh, số lượng lao động là một yếu tố quan trọng cần xem xét để phù hợp với quy mô và tính chất kinh doanh.

Số lượng lao động tại công ty

Công ty thường có quy mô lớn hơn cùng khả năng huy động và sử dụng nhiều lao động. Công ty không giới hạn số lượng lao động, tùy thuộc vào quy mô hoạt động và nhu cầu sản xuất kinh doanh. Việc tổ chức quản lý nhân sự bài bản, có hợp đồng lao động rõ ràng giúp công ty bảo vệ quyền lợi người lao động cũng như tuân thủ pháp luật lao động một cách nghiêm ngặt.

Số lượng lao động tại hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh cá thể thường có quy mô nhỏ, số lượng lao động hạn chế, thường dưới 10 người. Hộ kinh doanh thường là do cá nhân hoặc gia đình quản lý, lao động chủ yếu là người thân hoặc người quen, quản lý thủ công, thủ tục lao động đơn giản hơn. Việc thuê nhiều lao động đối với hộ kinh doanh có nhiều hạn chế về quản lý và pháp lý.

Lựa chọn phù hợp

Khi lựa chọn mô hình kinh doanh, nếu bạn cần quản lý nhiều lao động và có kế hoạch mở rộng quy mô, phát triển doanh nghiệp bài bản thì việc thành lập công ty là lựa chọn tối ưu. Công ty cho phép tuyển dụng và quản lý nhân sự theo quy định pháp luật lao động Việt Nam, không giới hạn số lượng lao động, đồng thời đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm rõ ràng cả về luật lao động và bảo hiểm xã hội. Việc tổ chức nhân sự bài bản theo công ty cũng giúp hiệu quả quản lý tăng lên đáng kể khi hoạt động mở rộng hoặc triển khai nhiều chi nhánh, văn phòng làm việc.

Trong khi đó, hộ kinh doanh cá thể thường thích hợp với các hoạt động kinh doanh quy mô nhỏ, số lao động quản lý ít, chủ yếu là người thân trong gia đình hoặc người quen. Mặc dù hiện nay pháp luật không giới hạn số lượng lao động hộ kinh doanh có thể thuê, nhưng khi sử dụng lao động, hộ kinh doanh phải tuân thủ các quy định về lao động, ký hợp đồng và đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân riêng biệt và thủ tục cũng đơn giản hơn, từ đó tiết kiệm chi phí quản lý, kế toán và thuế so với công ty, phù hợp với mô hình nhỏ gọn, hoạt động tập trung tại một địa điểm.

Nên mở công ty hay hộ kinh doanh? Phạm vi kinh doanh

Khi quyết định nên mở công ty hay hộ kinh doanh, phạm vi kinh doanh là yếu tố quan trọng cần cân nhắc dựa trên quy mô và đặc điểm pháp lý của từng loại hình.

Phạm vi kinh doanh của công ty

Công ty là tổ chức có tư cách pháp nhân riêng biệt, được phép hoạt động kinh doanh rộng rãi trên toàn quốc và quốc tế trong các ngành nghề mà pháp luật không cấm. Công ty có thể đăng ký nhiều ngành nghề, mở chi nhánh, văn phòng đại diện ở nhiều địa điểm khác nhau, thực hiện các hoạt động xuất nhập khẩu, ký kết các hợp đồng lớn và có khả năng mở rộng quy mô linh hoạt. Đây là lựa chọn phù hợp với doanh nghiệp có kế hoạch phát triển bài bản, đa dạng hóa ngành nghề kinh doanh.

Phạm vi kinh doanh của hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh cá thể có phạm vi kinh doanh nhỏ hơn, chủ yếu hoạt động tại một địa điểm kinh doanh cố định đã đăng ký. Hộ kinh doanh chỉ được kinh doanh trong ngành nghề đã đăng ký, không có tư cách pháp nhân nên không thể mở chi nhánh hay văn phòng đại diện như công ty. Hộ kinh doanh không được phép thực hiện các hoạt động xuất nhập khẩu và cũng không được áp dụng các quy định về phá sản như doanh nghiệp. Tuy nhiên, từ năm 2021, hộ kinh doanh không còn bị giới hạn số lượng lao động, giúp gia tăng khả năng mở rộng.

Lựa chọn phù hợp

Khi lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp, nếu bạn muốn mở rộng phạm vi hoạt động đa ngành nghề, đầu tư bài bản và có thể phát triển kinh doanh trên nhiều địa điểm hoặc thậm chí ra thị trường quốc tế, thành lập công ty là giải pháp tối ưu. Công ty có tư cách pháp nhân độc lập, cho phép đăng ký kinh doanh đa ngành, linh hoạt mở rộng hoạt động trên nhiều chi nhánh hoặc văn phòng đại diện trong và ngoài nước. Với mô hình này, doanh nghiệp có thể huy động vốn, thiết lập cấu trúc tổ chức bài bản, quản lý chuyên nghiệp, từ đó tăng khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững.

Ngược lại, nếu bạn chỉ kinh doanh nhỏ, tập trung vào một ngành nghề hoặc lĩnh vực cố định và hoạt động tại một địa điểm duy nhất, hộ kinh doanh cá thể sẽ phù hợp hơn nhờ thủ tục đăng ký đơn giản, nhanh gọn và ít chi phí quản lý. Hộ kinh doanh phù hợp với các mô hình kinh doanh quy mô nhỏ lẻ, có tính chất cục bộ địa phương như cửa hàng tạp hóa, quán ăn, dịch vụ nhỏ… Tuy nhiên, hộ kinh doanh chỉ được phép hoạt động tại một địa điểm duy nhất, không có tư cách pháp nhân, và không thể đăng ký đa ngành nghề hay mở rộng phạm vi ra nhiều vị trí khác.

Nên mở công ty hay hộ kinh doanh? Trách nhiệm pháp lý

Trách nhiệm pháp lý là một yếu tố then chốt ảnh hưởng đến quyết định mở công ty hay hộ kinh doanh, đặc biệt khi xét đến rủi ro và phạm vi chịu trách nhiệm của chủ kinh doanh.

Trách nhiệm pháp lý của công ty

Công ty là một pháp nhân riêng biệt, và đa số các loại hình công ty chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi số vốn góp vào công ty. Điều này nghĩa là các chủ sở hữu hay cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài chính của công ty trong phạm vi vốn họ đã đầu tư, không ảnh hưởng đến tài sản cá nhân. Trách nhiệm hữu hạn giúp giảm thiểu rủi ro cho cá nhân chủ sở hữu, tạo điều kiện thuận lợi để huy động vốn và phát triển kinh doanh.

Trách nhiệm pháp lý của hộ kinh doanh

Ngược lại, hộ kinh doanh là hình thức kinh doanh cá thể không có tư cách pháp nhân, do đó chủ hộ kinh doanh và các thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh. Đây là điểm rủi ro lớn, bởi nếu hộ kinh doanh gặp khó khăn tài chính hoặc tranh chấp pháp lý, tài sản cá nhân của chủ hộ có thể bị ảnh hưởng. Hơn nữa, chủ hộ phải chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính, thuế và các hoạt động kinh doanh theo quy định pháp luật.

Lựa chọn phù hợp

Khi lựa chọn giữa mở công ty hay hộ kinh doanh cá thể, việc hiểu rõ về trách nhiệm pháp lý và khả năng bảo vệ tài sản cá nhân rất quan trọng. Với công ty, đặc biệt là công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH), chủ sở hữu được hưởng chế độ trách nhiệm hữu hạn, nghĩa là chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp vào công ty. Điều này giúp hạn chế rủi ro tài chính cá nhân và bảo vệ tài sản riêng biệt giữa doanh nghiệp và cá nhân người chủ sở hữu. Đây là lựa chọn thích hợp cho những doanh nghiệp có quy mô lớn, nghiệp vụ phức tạp và hướng đến sự phát triển bền vững lâu dài.

Ngược lại, hộ kinh doanh cá thể là hình thức kinh doanh do một cá nhân hoặc nhóm người trong gia đình thành lập, chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân đối với các hoạt động kinh doanh. Điều này có nghĩa nếu doanh nghiệp gặp rủi ro tài chính hay tranh chấp pháp lý, người chủ hộ kinh doanh sẽ phải dùng tài sản riêng của mình để chịu trách nhiệm. Mặc dù phương thức quản lý đơn giản, thủ tục nhanh gọn và ít chi phí, nhưng việc chịu trách nhiệm vô hạn về tài sản cá nhân tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn, đặc biệt khi hoạt động kinh doanh có quy mô mở rộng hoặc phát sinh nợ lớn.

Nên mở công ty hay hộ kinh doanh? Kế toán và thuế

Khi bắt đầu kinh doanh, nhiều người băn khoăn không biết nên mở công ty hay đăng ký hộ kinh doanh cá thể. Việc lựa chọn loại hình phù hợp ảnh hưởng lớn đến hoạt động, quản lý, kế toán và nghĩa vụ thuế của bạn. Đây là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vận hành và tuân thủ pháp luật.

Kế toán và thuế đối với công ty

Công ty bắt buộc phải lập sổ sách kế toán theo chuẩn mực kế toán Việt Nam và phải thực hiện đầy đủ các báo cáo tài chính như báo cáo thuế GTGT, thuế TNDN, báo cáo tài chính hàng năm. Kế toán công ty phức tạp hơn do đa dạng nghiệp vụ, có thể áp dụng hình thức kế toán theo dõi thu nhập chi phí. Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp thường là 20%, và công ty có thể được ưu đãi thuế trong một số trường hợp. Việc tuân thủ kế toán và thuế công ty đòi hỏi chuyên môn cao, thường phải thuê kế toán viên hoặc dịch vụ kế toán chuyên nghiệp.

Kế toán và thuế đối với hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh có quy trình kế toán và thuế đơn giản hơn. Hộ kinh doanh không cần lập báo cáo tài chính theo chuẩn mực kế toán mà chỉ cần ghi chép sổ sách kế toán theo hướng dẫn của cơ quan thuế. Thuế áp dụng đối với hộ kinh doanh là thuế thu nhập cá nhân hoặc thuế theo phương pháp khoán tùy theo quy mô và đăng ký thuế. Hộ kinh doanh có thể lựa chọn áp dụng thuế khoán, giúp giảm thiểu thủ tục hành chính và đơn giản hóa nghĩa vụ thuế.

Lựa chọn phù hợp

Khi lựa chọn giữa mở công ty hay hộ kinh doanh cá thể, doanh nghiệp cần cân nhắc dựa trên quy mô hoạt động, tính chất nghiệp vụ và mục tiêu phát triển dài hạn. Với doanh nghiệp có quy mô lớn, nghiệp vụ kinh doanh phức tạp, yêu cầu minh bạch tài chính cao và mong muốn phát triển lâu dài, mở công ty là lựa chọn phù hợp. Công ty có tư cách pháp nhân riêng biệt, tách bạch tài sản doanh nghiệp với tài sản cá nhân, cho phép huy động vốn, mở rộng quy mô và tăng khả năng mở rộng đa ngành nghề. Việc này cũng tạo thuận lợi cho quản lý tài chính bài bản, lập báo cáo tài chính chuẩn mực, đáp ứng yêu cầu của đối tác, ngân hàng và nhà đầu tư.

Ngược lại, hộ kinh doanh cá thể phù hợp với các hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ, đơn giản, vốn ít và mong muốn giảm thiểu chi phí quản lý kế toán, thuế. Hộ kinh doanh có quy trình đăng ký nhanh gọn, thủ tục quản lý đơn giản hơn rất nhiều so với công ty, chẳng hạn như kế toán theo hình thức đơn giản, thuế áp dụng theo phương pháp khoán hoặc kê khai trên doanh thu. Tuy nhiên, hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân, trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân, chỉ hoạt động tại một địa điểm kinh doanh duy nhất và không thuận tiện khi mở rộng hoặc huy động vốn.

Kết luận

Cả hộ kinh doanh và công ty đều có ưu nhược điểm riêng. Việc lựa chọn nên mở công ty hay hộ kinh doanh nào phụ thuộc vào quy mô, định hướng và khả năng tài chính của bạn.
Nếu bạn đang trong giai đoạn khởi nghiệp nhỏ, hãy bắt đầu với hộ kinh doanh để giảm áp lực chi phí. Khi doanh nghiệp phát triển và muốn mở rộng, việc chuyển đổi sang công ty là bước đi hợp lý và đúng hướng.

Thông tin liên hệ

• Địa chỉ: 32/19 Phan Đăng Lưu – Hải Châu – Đà Nẵng
• CN HCM: 28/18/1 Lương Thế Vinh, P. Tân Thới Hòa, Q.Tân Phú, TPHCM
• CN Hà Nội: Số 1004, Toà Zen A – Gamuda Garden, P. Trần Phú, Q. Hoàng Mai, Hà Nội
• Hotline: 02363.640.000 – 0905.100.401
• Email: ketoantamminh@gmail.com
• Website: www.ketoantamminh.vn

>Xem thêm:

• 5 lưu ý quan trọng khi đăng ký thành lập doanh nghiệp tư nhân
• Top 6 điều cần chuẩn bị trước khi quyết định thành lập công ty mới
• Mở hộ kinh doanh là gì? Hướng dẫn chi tiết những thủ tục và hồ sơ
• Mở hộ kinh doanh cá thể là gì? Thủ tục, hồ sơ và điều kiện cần nắm bắt 
• Top 5 lưu ý cần nắm khi chuẩn bị thủ tục mở hộ kinh doanh cá thể